Waarom spraak- en stemgebruik cruciaal zijn voor je pitchfilm

Iedereen kent de stem van sir David Attenborough. Deze grootheid is inmiddels al bijna 100 jaar oud en nog steeds actief in de filmwereld, We kennen hem vooral in de categorie Natuurfilms. Je zou gerust kunnen zeggen dat zijn spraak- en stemgebruik hierbij van grote betekenis is geweest voor de filmproducties die hij voorzag van narratief.

Interessant is om een poging te doen om zijn stemgeluid te typeren. In een poging daartoe  komt dat dan ongeveer neer op de volgende kwalificaties:

1. Verhalend spreken: Hij vertelt vaak verhalen over de natuur, dieren en het milieu, en neemt de luisteraar mee op een reis door zijn gedetailleerde beschrijvingen en rijke informatie.
2. Kalmerend spreken: Zijn stem is rustgevend en geruststellend. Dit helpt luisteraars om zich ontspannen te voelen terwijl ze naar zijn documentaires kijken.
3. Inspirerend spreken: Hij weet zijn publiek te inspireren en te motiveren om meer te leren over de natuur en het belang van milieubehoud. Ook weet hij urgentie te scheppen op een realistisch aanvoelende manier. Het voelt echt alsof hij persoonlijk betrokken is bij het lot van dieren en de planeet.
4. Informatief spreken: Zijn stijl is zeer informatief, gericht op het overbrengen van kennis op een duidelijke en begrijpelijke manier.

Ook ‘gewone’ mensen kunnen veel uit hun stem halen

David Attenborough inspireerde mij tot deze blog. Ik vind hem letterlijk en figuurlijk een sprekend voorbeeld van hoe een stem de impact van een film beïnvloedt.

Het type films dat ik maak zit niet bepaald in de categorie waarin hij bekend is. Pitchfilms maken voor kenniswerkers is mijn ding en daar komen zelden leeuwen of beren in voor. In ieder geval niet letterlijk. Ook verschijnen er doorgaans geen beroemde Nederlanders in die al diep zijn ingewijd in de filmindustrie. Het zijn eerder gewone mensen die totaal niet gewend zijn om in de publiciteit te treden of om zich als een publieke bekendheid te gedragen. Wat het wel zijn:  professionals, experts, dienstverleners, heel goed in hun eigen vakgebied en vooral daar graag mee bezig. Mensen die best wel een eigen verhaal hebben maar nog niet  gewend zijn om dit helder, duidelijk en overtuigend in de grote wereld te zetten.

Pitchfilms

Van en voor die mensen maak ik dus films. Mannen en vrouwen. Professional die als freelancer werken of in dienst bij een werkgever.   Films die ze kunnen gebruiken voor promotie van hun merk of voor hun carriere. Pitchfilms vooral. Natuurlijk gaat het wat impact betreft hier voornamelijk om beeldvorming. En die ontstaat door het goede verhaal, door de verschijning van de persoon, door diens lichaamstaal. En daar houdt het zeker niet bij op: ook het stemgebruik van deze mensen doet er toe. Vaak een ondergeschoven kindje.

En ook iets dat je apart kunt trainen bij stembevrijders of vocal coaches zoals bijvoorbeeld Robin van Beek of Cordula Klein Goldewijk. Ik heb in 2014 een pitchfilmpje van Cordula gemaakt en een interview opgenomen. Ze geeft daarin een leerzaam inkijkje in haar werk als stemcoach. Inmiddels is zij een bekende persoonlijkheid en regelmatig op tv te zien, vooral bij sing a song writers en zangers.

Ik heb zelf bij Cordula een training gevolgd. Natuurlijk ga ik niet beweren dat ik hetzelfde niveau heb wat stemtoepassing en training betreft als zij. Wat ik wel durf te zeggen is dat mijn bovengemiddelde kennis op dit gebied jou zeker verder kan helpen als jij meer uit je stem wilt halen voor je pitchfilm.

Soorten spraak

Laten we eens kijken naar wat er zoal aan de orde komt als het aankomt op stemgebruik. Allereerst zijn er heel wat  verschillende soorten spraak te onderscheiden. Ze variëren op basis van toon, intentie, en context. Er zijn heel wat soorten en smaken. Kijk maar even naar de volgende lijst met zowel goede als slechte toepassingsvoorbeelden:

1. Praten met meel in je mond: Onhelder en moeilijk verstaanbaar spreken.
2. Heel direct praten: Rechttoe rechtaan zonder ruimte voor interpretatie.
3. Autoritair praten: Met dwingendheid en absoluutheid, gezaghebbend.
4. Hoffelijk spreken: Zeer beleefd en formeel, alsof je tegen een hooggeplaatste persoon praat.
5. Formeel spreken: Strikt op de inhoud en feitelijk, zonder veel toonvariaties.
6. Praten als een tv-presentator: Met veel stemvariaties en variatie in volume, vaak enthousiast.
7. Praten vanuit de wij: Alsof alles wat gezegd wordt een gezamenlijkheid vertegenwoordigt.
8. Praten met een focus op prestatie: Ambitieus, sterk aanwezig, sterk gelovend in eigen kunnen.
9. Praten als intellectueel: Met een wijsheid en zekerheid, alsof alles bewijsbaar moet zijn.
10. Praten met ironische, sarcastische ondertoon: Met een gevoel van niet echt gemeend zijn, maar toch gezegd.

Deze opsomming geeft een voorzetje  in de vele manieren waarop mensen kunnen spreken. De lijst gaat in werkelijkheid veel verder dan deze 10 voorbeelden. Ben je daar benieuwd naar? Dan heb ik goed nieuws, via de volgende link kun je een overzicht downloaden met 52 varianten. Ze  zijn onderverdeeld in vier kwadranten. En als je wilt kun je je eigen stemidentiteit ook nog testen aan de hand van een, waarvan je de download link onderaan deze blog aantreft .

Nu de praktijk

Het is natuurlijk mooi om daar wat herkenning bij te krijgen. Daarom geef ik je enkele voorbeelden van beroemde commentaarstemmen die veel gehoord worden in documentaires en films. Deze stemmen zijn beroemd en geliefd vanwege hun unieke toon, helderheid, en het vermogen om verhalen op een boeiende en memorabele manier te vertellen.

Beroemde stemmen

1. Morgan Freeman: Bekend om zijn diepe, kalmerende stem en duidelijke dictie. Freeman heeft zijn stem geleend aan vele documentaires en films, waaronder March of the Penguins en Through the Wormhole.
2. James Earl Jones: Met zijn herkenbare, krachtige en resonante stem, is Jones beroemd voor zijn rollen als de stem van Darth Vader in Star Wars en Mufasa in The Lion King.
3. Sigourney Weaver: Haar stem wordt vaak gebruikt in natuurdocumentaires, zoals Planet Earth en The American President.
4. Peter Coyote: Bekend om zijn rustige, diepgaande toon, heeft Coyote vele documentaires verteld, waaronder verschillende van Ken Burns zoals The National Parks: America’s Best Idea.
5. Alec Baldwin: Baldwin’s herkenbare stem heeft vele documentaires verlevendigd, waaronder A Journey to Planet Sanity en The Magic of Belle Isl

Bekende Nederlandse commentaarstemmen

Maar we hoeven niet per se ver van huis te zoeken naar bekende voorbeelden van opvallende professionele stemmen. Ze zijn ook op eigen bodem te vinden. Hier zijn enkele voorbeelden: de stemmen van de volgende personen zul je ongetwijfeld herkennen in vele documentaires en televisieprogramma’s.

1. Bram van der Vlugt: Zijn warme en herkenbare stem heeft vele documentaires verrijkt. Hij was ook lange tijd de vaste verteller van het Sinterklaasjournaal.
2. Jan van Veen: Bekend van de poëtische en rustige radioprogramma’s zoals Candlelight, maar ook van diverse voice-over werk in documentaires en reclames.
3. Jeroen Krabbé: Bekend acteur die ook regelmatig zijn stem leent aan documentaires en audioboeken. Zijn herkenbare en warme stem maakt hem een populaire keuze.
4. Pierre Bokma: Zijn veelzijdige stem wordt vaak gebruikt in documentaires en films. Hij heeft een diep en resonant stemgeluid dat goed past bij narratief werk.
5. Carice van Houten: Hoewel vooral bekend als actrice, heeft zij ook haar stem geleend aan verschillende documentaireprojecten.
6. Joost Prinsen: Acteur en presentator met een kenmerkende, diepe stem, die veel gebruikt wordt in documentaires en luisterboeken.
7. Ivo Niehe: Presentator van De TV Show, zijn herkenbare stem wordt vaak gebruikt in interviews en documentaireprogramma’s.
8. Art Rooijakkers: Presentator die zijn stem vaak leent aan documentaires en informatieve programma’s.

Hoe stemidentiteit bijdraagt aan Branding

Ook in de wereld van personal branding speelt stemidentiteit een cruciale rol. Niet alleen wat je zegt, maar vooral hoe je het zegt. Het kan een enorme impact hebben op hoe je wordt waargenomen en herinnerd. Of je nu een pitch geeft, een statement maakt, of deelneemt aan een debat, de toonzetting, spraakstijl, en de strategische inzet van stijlfiguren zijn bepalend voor de effectiviteit van je boodschap. Iedereen met een eigen praktijk die regelmatig moet of wil pitchen, of wie een pitchfilm laat opnemen, zou aandacht mogen schenken aan de vocaliteit.

Of je het wilt of niet, iedereen heeft een stemidentiteit. Maar laten we eerlijk zijn, toen jij je eigen stem voor het eerst beluisterde, wat ging er toen door je heen? Was je er meteen blij mee? Dat laatste hoor ik maar zelden van mijn klanten. Het is even wennen, maar als je daar doorheen komt kun je er bewust aan werken.

We gaan nog even technisch worden met enkele onderdelen die hier meer duidelijkheid over geven.

Toonzetting en stijlfiguren

De toonzetting van een boodschap – of deze nu vriendelijk, autoritair, kalm of gepassioneerd is – bepaalt in hoge mate hoe de boodschap wordt ontvangen. Een vriendelijke en warme toon kan bijvoorbeeld helpen om vertrouwen op te bouwen, terwijl een autoritaire toon kracht en zekerheid uitstraalt. De keuze van stijlfiguren, zoals metaforen, herhalingen en retorische vragen, draagt verder bij aan de kracht van de communicatie.

Spraak: articulatie, beklemtoning en stemvolume

Naast toonzetting spelen ook de fysieke aspecten van stemkwaliteit en vocalisatie een belangrijke rol:

• Articulatie: Duidelijke articulatie zorgt ervoor dat de boodschap verstaanbaar en begrijpelijk is, wat essentieel is voor effectieve communicatie.
• Beklemtoning: Door bepaalde woorden of zinnen te benadrukken, kun je de kernpunten van je boodschap extra kracht bijzetten.
• Stemvolume: Het variëren van stemvolume kan helpen om de aandacht van het publiek vast te houden en de emotionele impact van de boodschap te vergroten.

Impact op Pitch

Of je nu een korte pitch geeft of een langer statement maakt, deze elementen samen bepalen de impact van je boodschap. Een goed gearticuleerde, strategisch beklemtoonde en met de juiste toon gezette boodschap kan het verschil maken tussen een overtuigende presentatie en een die vergeten wordt.

Meer voorbeelden uit de praktijk

David Attenborough is als sprekend voorbeeld van excellente stemkwaliteit al genoemd. Ik zal ook enkele andere voorbeelden aanhalen: bijvoorbeeld figuren als Donald Trump, Geert Wilders en Thierry Baudet. Elk hebben ze een unieke stemidentiteit ontwikkeld. Ze geven kleur aan hun branding. Trump met een directe en soms provocerende toon. Wilders’ met zijn polariserende stijl. Baudet die met zijn intellectuele benadering probeert indruk te maken. Hoe je ook over ze denkt, het zijn stuk voor stuk voorbeelden van hoe stemgebruik strategisch kan worden ingezet voor strategische doelen. En met veel impact. Laten we een dieper kijkje gaan nemen in hoe dit werkt:

Donald Trump

1. Ad Hominem Aanvallen: Trump staat bekend om zijn persoonlijke aanvallen op tegenstanders, waarbij hij hun karakter of uiterlijk belachelijk maakt. Bijvoorbeeld, hij noemde Hillary Clinton “Crooked Hillary” om haar integriteit in twijfel te trekken.
2. Overdrijvingen en Hyperbolen: Trump gebruikt vaak overdreven taal om zijn punten kracht bij te zetten, zoals “We hebben de beste economie ooit in de geschiedenis van de VS”, ongeacht de feitelijke basis.
3. Simplificaties en Veralgemeningen: Hij vereenvoudigt complexe kwesties tot zwart-wit uitspraken, zoals “Mexico stuurt ons hun misdadigers”. Dit creëert een duidelijk vijandsbeeld.

Geert Wilders

1. Polarisatie: Wilders is bekend om zijn polariserende uitspraken, zoals “De islam is een totalitaire ideologie” en “Meer of minder Marokkanen? Minder, minder, minder.” Dit verdeelt de samenleving in “wij” versus “zij”.
2. Stigmatisering: Hij stigmatiseert vaak hele bevolkingsgroepen, zoals moslims, om angst en wantrouwen aan te wakkeren. Zijn uitspraak “De tsunami van islamisering” is hier een voorbeeld van.
3. Provocatie: Wilders gebruikt provocerende taal om een sterke reactie uit te lokken, zoals zijn voorstel om de Koran te verbieden, wat veel controverse en aandacht genereerde.

Thierry Baudet

1. Elitair en Minachtend Spreken: Baudet gebruikt vaak een minachtende toon tegenover zijn politieke tegenstanders, waarbij hij hen afschildert als deel van een corrupte elite. Bijvoorbeeld, “De boreale wereld”.
2. Intellectueel Superieur Voordoen: Hij presenteert zichzelf als intellectueel superieur en zijn tegenstanders als onwetend. Bijvoorbeeld, door zijn tegenstanders te beschuldigen van “cultureel marxisme”.
3. Complottheorieën: Baudet maakt regelmatig gebruik van complottheorieën, zoals zijn bewering dat de Europese Unie een “superstaat” wil creëren om nationale soevereiniteit te ondermijnen.

Voorbeelden van technieken

1. Negatieve Framing: Deze politici gebruiken framing om hun tegenstanders in een negatief daglicht te stellen. Dit kan door het herhalen van negatieve associaties zoals “fake news” of “nepnieuws” door Trump.
2. Interrupties en Dominantie: Tijdens debatten gebruiken ze interrupties en een dominante toon om hun tegenstanders te overstemmen en hun eigen positie te versterken.
3. Valse Dichotomieën: Ze presenteren situaties vaak als een keuze tussen twee uitersten, bijvoorbeeld “Als je niet voor ons bent, ben je tegen ons”, wat de complexiteit van kwesties verdoezelt en kiezers dwingt partij te kiezen.
4. Emotionele Appel: Ze gebruiken emoties zoals angst, woede en trots om hun boodschap kracht bij te zetten en een sterke band met hun achterban te creëren.

Deze technieken zijn effectief in het mobiliseren van een aanhang, maar kunnen ook bijdragen aan polarisatie en een verharde politieke sfeer. Het electoraat van deze mensen is er duidelijk gevoelig voor. 

Voorbeelden dichter bij huis

Mark Rutte

Zijn stemidentiteit kun je omschrijven als ‘formeel en optimistisch’ Mark Rutte gebruikt een heldere, vriendelijke en zelfverzekerde toon om een positief en toegankelijk imago te creëren. Zijn formele manier van spreken helpt om zijn autoriteit als leider te benadrukken, terwijl zijn optimistische toon vertrouwen en hoop uitstraalt. Dit maakt hem herkenbaar en betrouwbaar, wat essentieel is voor zijn rol als politicus. En straks wellicht als internationaal kopstuk in de rol van baas van de NAVO. 

Eva Jinek

Haar stemidentiteit zou je Professioneel en dynamisch kunnen noemen. Haar stemgebruik maakt haar tot een krachtige en overtuigende presentatrice. Ze varieert haar toonhoogte en tempo effectief, en dat maakt haar geschikt om zowel serieuze als luchtige onderwerpen te presenteren. Haar articulatie, indringendheid, soms wat confronterende stijl en zelfverzekerdheid zijn imagoversterkers. Eva staat mede daardoor bekend als een betrouwbare en energieke journalist die ook kwetsbare info bij haar gasten weet te ontlokken. De laatste jaren vind ik zelf haar sensitiviteit wat meer op de voorgrond treden. Eerder kon ze ook wel wat ‘bitchy’ overkomen, maar ik vermoed dat haar moederschap daar verandering in heeft gebracht. In het programma sterren op het doek was dit goed te zien en gaf Eva dit zelf ook toe. 

Linda de Mol

Qua stemidentiteit kun je haar gerust warm en empathisch noemen. Linda de Mol’s inlevende en vriendelijke stemgeluid draagt bij aan haar imago als een sympathieke en benaderbare televisiepersoonlijkheid. Haar stem straalt vertrouwen en geruststelling uit, wat haar helpt om een sterke emotionele band met haar publiek op te bouwen. Deze unieke stemidentiteit maakt haar direct herkenbaar en geliefd bij een breed publiek. De effecten van het programma van haar broer The Voice hebben zeker impact op haar gehad, al moet ik zeggen dat ze zich daar goed doorheen gewerkt heeft. Inmiddels is ze weer redelijk te zien in de openbaarheid en heeft ze qua imago weinig ingeboet. Je zou zelfs kunnen zeggen dat de perikelen haar nog meer ‘rijping’ hebben gegeven. Ik vind het overigens mooi dat ze aangeeft (in haar magazine) dat ze psychologische hulp heeft ingeroepen om dit proces te doorstaan.    

Jort Kelder

Zijn stemidentiteit omschrijf ik als elitair en zelfverzekerd.  Tikkie schalks. Hij gebruikt zijn kakkineuze stemgeluid en betweterige toon om een elitair en zelfverzekerd imago te creëren. Zijn provocerende manier van spreken trekt de aandacht en versterkt zijn positie als een uitgesproken en controversiële figuur. Deze unieke stemidentiteit maakt hem onderscheidend en helpt hem om zijn merk als kritische en scherpe commentator te versterken. Ik vermoed dat mensen hem of supergoed of helemaal niks vinden. Kwestie van smaak. Jort, die opgegroeid is in de klein van de Zuid-Hollandse eilanden,  durft in ieder geval kleur te bekennen en dit imago al heel lang consequent vol te houden.

Waarom zijn zij goede voorbeelden?

Deze vier bekende Nederlanders zijn interessante voorbeelden om aan te tonen hoe stemidentiteit effectief kan worden ingezet voor personal branding. Samenvattend, vanwege hun:

1. Herkenbaarheid: Hun unieke stemgeluiden maken hen onmiddellijk herkenbaar, wat essentieel is voor het opbouwen van een sterk merk.
2. Authenticiteit: Ze gebruiken hun stem op een manier die consistent is met hun publieke persona, wat hen authentiek en geloofwaardig maakt.
3. Emotionele connectie: Door hun stemgebruik creëren ze een sterke emotionele band met hun publiek, wat hun impact en invloed vergroot.
4. Versterking van de boodschap: Hun stemidentiteit versterkt de inhoud van hun boodschap, waardoor ze overtuigender en effectiever communiceren.

Wil jij optimaal gebruik maken van je stemidentiteit, bijvoorbeeld voor het maken van je pitchfilm,  dan kun je op de hulp van ElevatorPitch Online rekenen. We begrijpen als geen ander hoe belangrijk deze elementen zijn. We helpen je graag  om je stemgebruik optimaal in te zetten voor een krachtige en overtuigende presentatie.

Vind je het interessant om te bepalen wat jouw stemidentiteit is? Test het met deze met de vragenlijst.